Rudolph Garrels (1675 - 1750)
Orgelbouwer
Zijn levensloop
| Één van de grote orgelbouwers die de Nederlanden in de 18e eeuw heeft gekend, is
Rudolph Garrels (1675-1750). Rudolph Garrels is in 1675 geboren in Norden in Oost Friesland. Naar alle waarschijnlijkheid is hij in aanraking gekomen met het vak van orgelmaker tijdens de bouw door Arp Schnitger van het orgel van Ludgerskerk in zijn woonplaats (1687-1688). Zeker is dat de jonge Garrels in 1697-1699 als leerling van Arp Schnitger meegewerkt heeft aan de bouw van het orgel van de Der-Aakerk in Groningen. |
||||
 |
In deze tijd heeft Garrels kennis gemaakt met Schnitgers meesterknecht Johannes Radeker. Samen bouwen, vergroten, herstellen en onderhouden zij in opdracht van Schnitger diverse orgels in het noorden van de Nederlanden. Het betreft de orgels van Peize (1696-1697), Uithuizen (1699-1701), Eenum (1703-1704), Godlinze (1704) en Sneek (1709-1711). Naast orgelbouw is Garrels in deze periode ook actief als houtssnijder getuige de prachtige preekstoel van de Ludgerskerk in Norden, vervaardigd in 1711-1712. |
|||
| In 1713 verhuist Garrels als zelfstandig orgelbouwer naar de
Gelkingestraat te Groningen.
De zakelijke relatie met Schnitger blijft tot de dood van laatstgenoemde in 1719 bestaan, maar
Garrels neemt ook, al dan niet samen met Radeker, zelfstandig opdrachten aan.
Genoemd moeten worden de orgels van Eelde (1713), Zuidlaren (1716) en Anloo
(1717-1718). Daarnaast heeft hij samen met Radeker in de jaren 1717-1719 het
orgel van de Evangelisch Lutherse kerk in Groningen vermaakt. |
 |
|||
|
Over de periode 1718-1723 uit het leven van Garrels is betrekkelijk weinig
bekend. Zeker is dat hij gepoogd heeft een aantal opdrachten te verkrijgen, doch deze
pogingen blijven zonder resultaat. In het geheel is niet duidelijk met welke
opdrachten hij in zijn onderhoud voorziet. In die periode
vertrekt hij uit Groningen, maar het precieze jaartal daarvan is niet
achterhaald. |
||||
 |
Ongeveer vanaf 1720 woont Garrels in Leiden. In 1723 en 1724 werkt hij aan de bouw van een
huisorgel voor de Duitse gezant in Den Haag. In diezelfde jaren werkt hij aan
het herstel van de orgels van de Pieterskerk en de Hooglandse kerk in Leiden.
Ook krijgt hij een onderhoudscontract voor de drie Leidse stadsorgels
(1723-1743). Hiermee begint zijn entree en carrière in Holland. In Den Haag leert hij de invloedrijke organist en orgeladviseur Aeneas Egbertus Veldcamps kennen. Jarenlang hebben Garrels Veldcamps op het terrein van de ontwikkeling van de orgelbouw vruchtbaar samengewerkt. In de de jaren 1723-1724 verrichten zij omvangrijke werkzaamheden aan het orgel van de Evangelisch Lutherse kerk in Den Haag. Garrels heeft in Holland een aantal belangwekkende nieuwe orgels gebouwd: Den Haag Oud Katholieke kerk (1724-1726), Maasland (1724-1725), Maassluis (1730-1732), Purmerend (1739-1742) en Klundert (1749-1750). Daarnaast herstelt, vermaakt, vergroot en onderhoudt hij een reeks van grote en kleinere orgels binnen en buiten Holland. Te noemen vallen onder meer Leiden Marekerk (1733), Schiedam Janskerk (1736-1737) en Utrecht Jacobikerk (1738-1742). |
|||
| In 1727 vestigt Garrels zich in
Den Haag. In datzelfde jaar huwt hij met de weduwe Jannetje van der Vijver. Uit dit
huwelijk zijn geen kinderen geboren. In 1732 verhuist hij met zijn vrouw naar
het Sacramentsgasthuis in de Oude Molstraat in Den Haag, waar hij tot zijn dood
in 1750 blijft wonen. Rudolph Garrels kan getypeerd worden als één van onze beste orgelmakers. Hij heeft in zijn Hollandse periode instrumenten gebouwd die te typeren vallen als een synthese tussen de Schnitger traditie en de oud Hollandse orgeltraditie. Alhoewel in de loop van de jaren veel van zijn werk verloren is gegaan getuigen de orgels van de Oud Katholieke kerk in Den Haag, de Groote kerk van Maassluis en de Koepelkerk in Purmerend heden ten dage nog van het werk van deze grote orgelbouwer. |
 |
|||
Zijn werk
| 1675 | Geboorte Rudolph (Rudolf, Redlef, Redelf, Redeleff, Redolph) Garrels (Gerrelts, Garrelts, Garels), doop op 25 maart 1675 |
Norden Norden |
||
| ca 1697-1716 | Leerling van Arp Schnitger, "gezel" bij het nieuw bouwen, ombouwen, vergroten, herstellen en onderhouden van diverse orgels | |||
| 1696-1697 | Assistentie bij ombouw en vergroten orgel Hervormde kerk, daarna onderhoud | Peize | ||
| 1697-1699 | Assistentie bij bouw orgel Hervormde Der Aa-kerk als gezel van Arp Schnitger | Groningen | ||
| 1699-1701 | Assistentie bij bouw orgel Hervormde Jacobikerk tezamen met Johannes Radeker | Uithuizen Uithuizen |
||
| 1703-1704 | Bouw orgel Hervormde kerk als gezel van Arp Schnitger tezamen met Johannes Radeker |
Eenum Eenum |
||
| 1704 | Bouw orgel Hervormde kerk als gezel van Arp Schnitger tezamen met Johannes Radeker | Godlinze | ||
| 1709-1711 | Bouw orgel Hervormde Martinikerk tezamen met Johannes Radeker |
Sneek Sneek |
||
| 1711-1712 | Ontwerp en maken preekstoel Ludgers kerk (Ludgerikirche), oplevering 4 december 1712 | Norden | ||
| 1713 | Bouw orgel Hervormde kerk tezamen met Johannes Radeker | Eelde | Orgel in 1907 vervangen en ingenomen door orgelbouwer van Dam. | |
| 1713 | Verhuizing naar de Gelkingestraat te Groningen | |||
| 1716 | Bouw orgel Hervormde kerk tezamen met Johannes Radeker | Zuidlaren | ||
| 1716-1717 | Onderhoud orgel Ludgers kerk in opdracht van Arp Schnitger |
Norden Norden |
||
| 1717-1718 | Bouw orgel Hervormde Magnuskerk tezamen met Johannes Radeker, ingebruikname 16 oktober 1718 |
Anloo Anloo |
||
| 1717-1719 | Vermaken orgel Evangelisch Lutherse kerk, gebouwd in 1699 door Arp Schnitger. Uitgevoerd tezamen met Johannes Radeker | Groningen | ||
| 1718-1723 | Poging tot opdrachten onder meer voor de Hervormde kerk te Meppel en de Hervormde Grote kerk te Zwolle. Wellicht ook voor de Nieuwe Lutherse kerk te Amsterdam | |||
| 1719 | Overlijden van Arp Schnitger. Begraven op 28 juli 1719 in Neuenfelde | |||
| ca 1720-1723 | Verbintenis met Christian Müller (?) | |||
| ca 1720 | Verhuizing vanuit Groningen naar Leiden | |||
| 1722 |
Assistentie van Christian Müller
bij herstel van orgel St Janskerk (?) |
's Hertogenbosch | ||
| 1723-1724 | Bouw huisorgel Duitse gezant Gebhardt. | 's-Gravenhage | ||
| 1723-1724 | Herstel orgels Hervormde Pieterskerk en Hooglandse kerk |
Leiden (Hooglandse
kerk) Leiden (Pieterskerk) |
||
| 1723-1743 |
Onderhoudscontract voor de 3 Leidse stadsorgels: Pieterskerk,
Hooglandsekerk en Marekerk |
Leiden (Hooglandse
kerk) Leiden (Pieterskerk) Leiden (Marekerk) |
||
| 1723-1724 | Verplaatsen, vermaken en herstel orgel Evangelisch Lutherse kerk in samenwerking met Aeneas Egbertus Veldcamps |
Den Haag |
||
| 1724-1726 | Bouw orgel Oud Katholieke kerk |
Den Haag Den Haag Den Haag |
||
| 1726-1750 | Onderhoud orgel Oud Katholieke kerk | Den Haag | ||
| 1724-1725 |
Bouw orgel Hervormde kerk, ingebruikname op 24 juni 1725 |
Maasland | Verbrand op 18 juni 1945 | |
| 1727 | Definitieve verhuizing naar 's Gravenhage | |||
| 1727 | Herstel orgel Hervormde Nieuwe kerk | Den Haag | ||
| 1727-1750 | Onderhoud orgel Hervormde Nieuwe kerk | Den Haag | ||
| 1727 | Huwelijk met Jannetje van der Vijver op 27 april 1727 te 's Gravenhage | |||
| 1730-1732 | Bouw orgel Hervormde Grote of Nieuwe kerk, ingebruikname 4 december 1732 |
Maassluis Maassluis |
||
| ca 1730-... | Onderhoud orgel Hervormde Joriskerk | Amersfoort | ||
| ca 1730-... | Onderhoud orgel Hervormde Kleine kerk | Edam | ||
| 1732 | Verhuizing naar Sacramentsgasthuis in de Oude Molstraat te 's Gravenhage per 10 oktober 1732 | |||
| 1733,1735 | Verplaatsen orgel van Hervormde Pieterskerk naar Marekerk en vervolgens vermaken van dit orgel | Leiden (Marekerk) | ||
| 1735 | Schoonmaken en repareren orgel Dorpskerk |
Voorschoten Voorschoten |
||
| 1736-1737 | Herstel en vergroten orgel Hervormde Grote of Janskerk | Schiedam | In 1915-1916 verwijderd met verwerking van enig materiaal in nieuw orgel | |
| 1737-1750 | Onderhoud orgel Hervormde Grote of Janskerk | Schiedam | ||
| 1738 | Herstel orgel Waalse kerk | Dordrecht | Orgel thans in Sprang | |
| 1738-1742 | Herstel en vermaken orgel Hervormde Jacobikerk |
Utrecht Utrecht Utrecht |
||
| 1739-1742 | Bouw orgel Hervormde Grote kerk | Purmerend | ||
| ca 1740-... | Onderhoud diverse orgels Haagse kerken | Den Haag | ||
| 1748 | Beoordelen orgel Waalse kerk | Leiden | ||
| 1749-1750 | Bouw orgel Hervormde kerk, ingebruikname 6 april 1750 | Klundert | Verwoest op 4 november 1944 bij oorlogshandelingen | |
| 1750 | Overlijden op 9 mei 1750 | Den Haag |
Literatuur:
- De Grote kerk Maassluis 1639-1989, T. Mastenbroek en J.J. Bosman. Maassluise Drukkerij
1989
- Van een deftig Orgel, Jan Zwart. Uitgeverij en antiquariaat "Jan Zwart", Koog
aan de Zaan, 2e vermeerderde druk door S. Zwart Jzn 1977
- Het Garrels-orgel in de Oud-Katholieke Kerk in Den Haag, dr. A.J. Gierveld, H.
de Kler, dr. H. van Nieuwkoop en drs. C.E. Zonnevylle-Heyning. Gemeente Den
Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling, Hoofdafdeling Monumentenzorg, VOM-reeks
1997 nummer 1.
- Artikel "Eurem Namen soll es nie an Lob mangeln" door Christof
Stöver in Ostfriesland Magazin mei 1993
De vermelde gegevens zijn voornamelijk ontleend aan bovenstaande publicaties.
Indien u aanvullingen of verbeteringen heeft dan kunt u dit doorgeven. Bij
voorbaat bedankt.
Links:
Orgels van Arp Schnitger
Stichting Groningen Orgelland
Organum Frisicum
Orgels in Drenthe
Versie 3 augustus 2010